De mijlpaal van keizer Decius
Gaius Messius Quintus Traianus Decius (Pannonia, 190 of 201 - Dobroedzja, 1 juli 251) was een Romeins keizer van 249 tot aan zijn dood.
Loopbaan
Decius was Legatus Augusti pro praetore van Moesia en Germania Superior (232-235) en van Hispania Tarraconensis (235-238). Nadien was hij praefectus urbi van de stad Rome. Toen de Goten in 248 de Donaulimes overstaken, werd hij door keizer Philippus Arabs belast met het opperbevel in Moesia en Pannonië. Hij werd te Viminacium nu Kostolac (niet ver van het huidige Belgrado) door zijn soldaten tot keizer uitgeroepen [bron?] en vrijwel onmiddellijk algemeen erkend. Bij Verona overwon hij zijn voorganger Philippus, die sneuvelde in de strijd.
Als keizer liet Decius grote bouwwerken uitvoeren (o.a. wegen en de thermen van Decius op de Aventijnse heuvel van Rome) en schonk hij veel aandacht aan de graanvoorziening en de financiën.
Christenvervolgingen
Als overtuigd verdediger van oude waarden en tradities begon hij reeds van bij de aanvang van zijn regering de christenen te vervolgen, vooral met behulp van het in de strijd geharde Balkanleger. Het was de eerste systematische, van staatswege consequent doorgevoerde christenvervolging, die deel uitmaakte van een hervormingsbeweging die de eenheid van het rijk wilde bevorderen en van de burgerbevolking conformiteit en loyaliteit eiste.
Bij keizerlijk edict werden alle ingezetenen verplicht aan de staatsgoden te offeren als bewijs van loyaliteit. Wie door een bijzondere commissie loyaal werd bevonden kreeg dan een schriftelijk attest (libellus, vandaar de term libellatici = "afvallige christenen"), waarvan enkele op Egyptische papyri zijn bewaard.
Weigeraars werden gefolterd (als we Origenes mogen geloven)
Tot de slachtoffers van de vervolgingen behoorden o.a. paus Fabianus, Pionius van Smyrna, Alexander van Comana Pontica en wellicht ook Agatha van Catania. Bisschop Cyprianus van Carthago en vele anderen konden slechts door te vluchten hun leven redden.
Einde
Na een zege bij Berola veroverden de Goten de stad Philippopel (thans het Bulgaarse Plovdiv). Decius trok tegen hen ten strijde, maar sneuvelde, door zijn veldheer Gaius Vibius Trebonianus Gallus in de steek gelaten, samen met zijn zoon en medekeizer Herennius Etruscus in de slag bij Abrittus (in de Dobroedzja). Trebonianus Gallus, stadhouder van Moesia, volgde hem op. Hij zou ook Decius' tweede zoon Hostilianus adopteren en hem tot medekeizer benoemen.
Decius werd na zijn dood vergoddelijkt. Twee borstbeelden van hem zijn met zekerheid geïdentificeerd: een in de Musei Capitolini en een in het Museo Torlonia (beide te Rome. Hij figureert als boosdoener in verschillende christelijke legenden, zoals die van Sint-Christoffel, de Zevenslapers van Efeze en van de heilige Agatha
In 1997 werd in het Wateringse Veld een archeologisch onderzoek uitgevoerd. Archeologen hebben hier 4 Romeinse mijlpalen gevonden.
De laatste paal is geplaatst in 250 na Christus. Dat was tijdens het bewind van keizer Decius.
Cananefaten
Volgens de tekst is de paal geplaatst door de plaatselijke bevolking, de Cananefaten. Dat was ter ere van deze keizer. Blijkbaar werd de weg toen gerepareerd.
Korte regeerperiode
Decius heeft maar kort geregeerd, van 249 tot 251 na Christus. Hij staat vooral bekend om zijn vervolging van Christenen.
Tekst op mijlpaal
Op de paal staat de volgende tekst. Tussen haakjes staan de afgekorte woorden voluit. Tussen de vierkante haken is de tekst aangevuld die is verdwenen.
IMP(eratori) CAES(ari) C(aio) MESSIO
QVINTO TRAIANO
DECIO [P]IO FELIC(i).INVI
C(to) AVG(usto) [P]ONT(ifici) MAX(imo)
TRIB(unicia).POTES(tate) CO(n)S(uli) II.P(atri).P(atriae)
PROCO(n)[S(uli)] CANANEFATES
AB CIVITATE LEV[G(ae)]
Vertaling
Voor de opperbevelhebber en keizer Gaius Messius
Quintus Traianus,
Decius, de vrome,
de gelukkige, de onoverwinnelijke,
Augustus, opperpriester,
met tribuunsmacht, consul voor de tweede maal, vader des vaderlands
proconsul, (hebben) de Cananefaten (deze paal opgericht)
Vanaf de civitashoofdstad ... leugae
~
Lees hier ook over stamnamen in Nederland.
~